Mogen wij even mopperen?

Het lijkt wel alsof de kiezer alleen maar oog heeft willen hebben voor wat er de afgelopen twee jaar is fout gegaan. Maar dat is geen reden om bij de pakken neer te gaan zitten.

Wij houden ons groot, na de opdonder van de verkiezingen, en zo hoort het ook. Maar ik wil toch een mopperig stukje schrijven. VVD en PvdA hebben verloren. De partijen die met één been in de coalitie stonden en met het andere erbuiten, D66, CU en SGP hebben gewonnen. De coalitie is dus afgestraft voor beleid dat wèl wordt gewaardeerd. Wat hebben de kiezers daar dan wel bij gedacht? “VVD en PvdA hebben gelijk gekregen met hun coalitie, maar dat gelijk willen we hun niet geven; dus geven we het aan de stuurlui op de wal. De pijnlijke operatie die we hebben moeten ondergaan is nodig en succesvol gebleken maar we zullen hun het oude zeer betaald zetten.” Zoiets heeft allicht meegespeeld.
Geen kwaad woord over de democratie, maar wat zou het fijn zijn als kiezers wat meer volwassen waren!

Genoeg gemopperd. Nu de andere kant van de medaille.
De verkiezingen tonen een verbrokkeld landschap. Het zal lang duren voor er zaken gedaan kunnen worden, maar is dat zo erg? De operatie Achterstand inhalen hebben we bijna gehad; de voornaamste hervormingen zijn beklonken. Wat nu nog moet gebeuren, belastingherziening en pensioenstelsel kunnen onder een VVD/PvdA kabinet nooit tot stand komen. Over de belastingen zijn de partijen het eens, dat belastingdruk op arbeid omlaag moet en dat de jungle aan toeslagen en aftrekposten gesaneerd wordt. Waar moet dat geld vandaan komen. De standpunten van VVD en PvdA zijn zó stevig ideologisch verankerd dat ze het nooit eens zullen worden. Voor de VVD zijn de hogere inkomens heilig en de PvdA wil het daar juist zoeken. Bovendien is voor beide oplossingsrichtingen nog maar een eerste schets getekend.

Voor een nieuw pensioenstelsel zijn ook geen gedetailleerde plannen en bestaat wel een nauwelijks te overbruggen verschil over de richting waarin gezocht moet worden. Links wil vasthouden aan een stelsel waarbij de risico’s solidair gedragen worden en rechts zoekt naar vormen met meer individuele keuzemogelijkheden; en wat dat betekent ervaren we nu aan de marktwerking in de zorg.

Het wachten is dus op een nieuw kabinet in 2017; niet eerder want dan zouden beide coalitiepartijen het hoofd op het electorale hakblok leggen. Het komt goed uit dat van de andere partijen alleen PVV en SP het kabinet willen pootje lichten. Dat brengt mee dat we twee jaren krijgen met een lage wetgevende productiviteit. Maar Nederland is na twee hectische jaren ook toe aan een periode waarin, althans voor de binnenlandse politiek, volstaan kan worden met op de winkel te passen.

Zullen dit nu verloren jaren zijn? Geen sprake van. Om te beginnen mogen we verwachten dat de mensen dan meer hebben kunnen merken van het economisch herstel en de pijn van de afgelopen jaren niet meer de coalitiepartijen nadragen. Op de tweede plaats is dan waarschijnlijk tot meer mensen doorgedrongen dat Piketty gelijk heeft: een economie van de duivel die steeds op de grootste hoop sch..t kan niet duurzaam zijn: een welvaartsverdeling waarbij de voorsprong van de vermogensbezitters op de mensen in loondienst steeds groter wordt vraagt om drastische overheidsregulatie. En die ervaring wordt over de hele wereld opgedaan zodat de nodige internationale steun voor ingrijpen van de overheid toeneemt. En elke keer dat bankdirecties zich tonnen extra verschaffen terwijl medewerkers worden ontslagen zal de roep om verandering weer wat duidelijke klinken. En ten derde zullen de meeste kiezers dan ervaren hebben dat de zegeningen van de marktwerking in de zorg bar tegenvallen. Tot nu toe zijn het vooral de zorgverlenende professionals die in groten getale in opstand komen; over twee jaren hebben we allemaal het pijnlijke leergeld betaald om ervaringsdeskundige te worden.

Maar… wil de PvdA meeprofiteren van die stemmingsveranderingen dan moet ze wel beginnen duidelijk te maken aan welke kant wij staan: dat het een grote fout was om mee te gaan met de marktwerking in de zorg; en dat we die fout niet opnieuw moeten maken bij het pensioenstelsel; dat het een noodzakelijk kwaad was om met de VVD in zee te gaan maar dat we die fout in 2017 niet zullen herhalen. We moeten met een nieuw verhaal komen: Linksaf en niet versagen!

Gaat de PvdA het, als de grootste verliezer, moeilijker krijgen met de VVD? Dat zou best mee kunnen vallen. De VVD heeft bijna evenveel belang bij het overeind houden van Samsom en de zijnen tegen interne kritiek als onze partijleiding zelf. Het zou niet voor het eerst zijn dat een partij hogere eisen kan stellen omdat zij aan getalsmatige invloed verloren heeft.