Sociaal-democraten toen en nu: pal voor de rechtsstaat

Toen Jan Zweens en ik hier eind november vorig jaar van mening verschilden over de ‘onnodig grievende meningsuiting’, konden we niet vermoeden dat ons debat enkele weken later met kruit en kogels zou worden opgeluisterd.
Er wordt sinds die terroristische aanslagen in Frankrijk door sommigen opnieuw gepleit voor begrenzing van de vrijheid van meningsuiting. Vaak om reden van de ‘religieuze kwetsure’, die voorkomen zou moeten worden.
Men claimt dan meningsuitingen ‘met respect’.

Edoch, het begrip ‘respect’ werkt niet; iedereen denkt daar namelijk wat anders bij.
Als cabaretier Hans Teeuwen ons zijn erotische fantasie over de Meiden van Halal openbaart, dan schiet de een onbedaarlijk in de lach en vindt een ander het respectloos.

De clou is dat we leven in een samenleving van vrije burgers, met allemaal verschillende overtuigingen, gevoelens, etc. Deze burgers hebben vrijheid van meningsuiting, die uitsluitend door de democratisch vastgestelde wet wordt begrensd.
Dat is nu precies het vrije burgerschap.
Daarbij geldt ook dat alleen de democratische staat beschikt over het geweldsmonopolie, niet een vrije burger met een kalasjnikov.
Dit heet rechtsstaat.
Die betekent verder dat alleen de rechter bepaalt of iemand (of een instelling, bijv. de overheid zèlf) de burgerlijke wet overtreedt.

‘Wetten’ en gedragsaanwijzingen afkomstig van andere instanties, zoals pausen of moefties of nog anderen die zeggen het onkenbare te vertegenwoordigen, zijn particulier en privé voor wie ze, vrijwillig, zelf wil toepassen, maar de vrije burger in een rechtsstaat hoeft er geen boodschap aan te hebben.
Dat gegeven wordt geborgd door de scheiding van kerk (of moskee) en staat.

Dit geheel, de rechtsstaat, is eigenlijk de kern van de West-Europese cultuur, indertijd ook overgenomen door de Verenigde Staten.
De feitelijke wetsteksten en de organisatie van het staatsbestel zijn de praktische uitwerking ervan.
Soms is er een idee om die praktische uitwerking te verbeteren, om dus die cultuur beter te laten functioneren, de burgerrechten nog beter te garanderen.
We zien dan bijvoorbeeld een burgerinitiatief, een wetsvoorstel in de Tweede Kamer, of een pleidooi voor dit of dat.

De ‘linkse’ Kraakbeweging in de jaren-80 deed geen pogingen ons bestel met nieuwe wetten en regels te verbeteren. Ze stelde simpelweg: “Uw rechtsstaat is de onze niet.”. Illegaal gedrag (inclusief gewelddadigheid) deed zich vervolgens ook al snel voor.
Zo werd de burgemeester van Amsterdam in die tijd, onze Ed van Thijn, geconfronteerd met een, overigens mislukte, bomaanslag bij zijn woning.
In een radio-interview nadien maakte hij duidelijk dat wie de rechtsstaat niet aanvaardt, feitelijk geen stem heeft en het ook altijd zal moeten afleggen tegen het geweldsmonopolie van de staat in geval van illegaal gedrag.

Dezer dagen heeft onze man in Rotterdam, Ahmed Aboutaleb, daar nog een slotsom aan toegevoegd. Hij stelde bij Jineks praatprogramma dat degene die werkelijk niet met de rechtsstaat uit de voeten kan, die de scheiding van moskee (of kerk) en staat echt helemaal niks vindt en die tot op het bot gruwt van onze burgerlijke vrijheden, dat die vrij is om te emigreren naar een plek op de wereld waar dit allemaal niet bestaat. Die plekken zijn ruim voorhanden.

Van Thijn en Aboutaleb, sociaal-democraten in het lokaal bestuur, hoeders van de vrijheid, wat mij betreft: Voorbeelden voor ons allemaal!